-¡Coido que non hai outro máis rico que eu no val!, decíase en voz alta. ¡Como non haxa algún que se faga pasar por pobre e teña cartos escondidos!
Naquela sesta tan boa que estaba botando Pepe de Vence, despertouno alguén que lle petaba nas solas dos zocos. Abríu os ollos, e por ver quén era quitou do rostro sombreiro e pano. Era un corvo.
-¡Vaite, coño!, díxolle Pepe ao corvo. ¡Fai un mes que te atopo en todas partes!
-¿E en qué me conoces?-¡En que andas medio torto!
O corvo dixo que sí, pro que non era por imitación e burla de Pepe de Vence, que tamén era un algo esguiado do lado dereito, e ainda se podía decir que coxeaba.
-¡Non por imitarte, xa que eres o máis rico do val, senón que ando doente!, dixo o corvo. E o andar tras ti, é que me puxo a réxime o médico de Silva. Vaia, non foi o médico. Foi que Xusto Cabaleiro foi ao médico, e eu estaba ouvindo todo. O Xusto ten o estómago desgastado, de tanto porco e tanto viño, e o médico díxolle que tiña que estar un ano a leite, carne da obriga cocida ou bistés á plancha, e si viñan pescantinas á feira de Cadavedo, algo de pescado cocido. Xa che dixen que escoitara todo, e resulta que todo o que lle pasa a Xusto Cabaleiro co seu estómago, pásame a min co meu.
-¿El é que teño eu que ver con éso? Con Xusto Cabaleiro tiven un pleito por unhas augas e ganeino, e non me volvín a falar con el.
-Non se trata de Xusto, home, que se trata de min. Chámome Estanislao, pra servirte, e nacín por derriba das tuas xesteiras de Abroso, e toda a vida miña paseina voando sobre as tuas propiedades, e ganando a vida nelas. E como eres o máis rico do val, eres o único que me podes axudar a manter por un ano o réxime pra estómagos desgastados que pon aos doentes o médico de Silva.
-¡Nin que foras meu pai!, díxolle Pepe de Vence ao corvo.
-Veño a ti polas boas, Pepiño. Eu sei toda a tua vida, e ónde te ves con Petra, a do peatón, e que levas de mirón ás partidas ao teu sobriño Cosme, pra que faga señas dándoche o naipe do contrario, e que fuches de testigo falso a Lugo no caso dos paus que houbo en Remourelle, e que cobrache vinte pesos e comido e bebido… Podía porme a propalar todas estas faltas tuas, pro son un corvo pacífico que quero sanar o meu estómago.
Pepe de Vence considerou o caso. O corvo estaba diante del, fraque, envellecido. Despois de todo, nacido por derriba das suas xesteiras de Abroso, e criado e mantido nas suas leiras, era cáseque da sua propiedade, cando non da sua familia. Pra sere o máis rico do val soio lle faltaba ser o dono do corvo Estanislao.
-Pois cala todo, díxolle Pepe ao corvo, e conta co leite, coa carne da obriga, co bisté á plancha, e si cadra haber peixe fresco, co peixe fresco. ¿E non queres ningún xarabe, nin bicarbonato, nin nada de botica?
-Nada. Dixo o médico de Silva que abonda cun ano de réxime.
E así foi que Pepe de Vence iba todos os días a un certo lugar da chousa de Bravos, e deixáballe alí unha cunca vella chea de leite e máis algo de carne ou de peixe ao corvo, quen o agardaba puntual.
-¡Eres un cristiano compasivo!, díxolle un día o corvo, que non parecía ir pra diante, e ainda estaba cada día máis ensumido e máis fraque, e tamén perdera algo de vista.
-Si queres uns anteollos, non chos nego, ofreceuse Pepe de Vence.
-¡Esto váise, Pepiño! ¿Por qué non me trás mañán unhas papas de arroz!
Ao día seguinte pepe foi tarde a levarlle a parva ao corvo, que tivera un tratante de Meira na casa que viña a mercarlle dous xatos. Cando chegou á chousa, atopou a Estanislao morto, caído a carón da cunca do ieite. Pepe cunha pedra cavoulle sepultura a Estanislao ao pé dun amieiro, e volveuse pra a casa coa xerra chea de papas de arroz. Requentounas e papounas de merenda.
Pasaban os días, e Pepe de Vence botaba muito de menos ao corvo Estanislao, procuraba achegarse a outros corvos que andaban picando nos sucos da sementeira, pro nono agardaban. Sentía non ter falado con Estanislao da familia. Ao millor quedáralle algún fillo a quen darlle o pésame, ou unha viuda. Tamén lle pesaba non terlle preguntado por qué se chamaba Estanislao.
Estes son os debuxos que fixeron alguns alumnos e alumnas para ilustrar o texto de Cunqueiro “Marcelino Pardo” máis coñecido como “O gatipedro”
Na sección “a pie de calle” de “La Voz de Santiago” do día mércores 30 de novembro (San Andrés) sae esta breve reseña sobro o novo libro que acaba de publicar o noso compañeiro e profesor do IES Félix Muriel de Rianxo Don Xosé Manuel Lobato
Non me lembro si esta Rosa Martiño era de Betanzos ou de Noia. Diante da casa onde nacera e vivía cos seus pais, había unha reloxería. Como o reloxeiro era parente dela, un coxo mui bigotudo, Rosiña iba alí cada día, e afíxose a estar entre os relós, e pasaba as horas vendo a seu parente amañar os relós averiados. Cando chegou aos doce anos, dixo que quería adeprender o oficio. Era entón unha mociña roiba, espigada, mui lucida de pernas, e sempre sorrindo. A nai quería que fose peluqueira de señoras, e o pai coidaba que tan lista como era, que seguro que podía estudar pra mestra na Normal de Santiago. E Rosa terqueaba que ela sería reloxeira ou nada.
─¡Non se sabe que haxa reloxeiras en ningunha parte!─decíalle a nai.
─¡Pois entón serei a primeira reloxeira do mundo!
Consultado un amigo crego, dixo que a reloxería era un oficio mui decente, e que si a nena se daba maña e o parente aquel a ensiñaba, e a deixaba por herdeira da tenda, que non tiña fillos, Rosa tiña o porvir asegurado. A Rosa xa todos a conocían pola Reloxeira. Pro a nai non cedía. Iba a buscala á reloxeria do parente, berraba con este, e que nada de facer herdeira á pequena. As cousas puxéronse tan mal pra Rosa, que decidiu marchar para Buenos Aires, coa axuda do parente reloxeiro, que choraba ao perder aquela axudanta. Xa en Buenos Aires, non lle foi doado atopar traballo nunha reloxería. Ao fin, por amistades, tomouna a proba un reloxeiro suízo, viúdo. Rosa probou que sabía mui ben o oficio, e foi mui apreciada. Xa era entón toda unha moza, arroibada, metida en carnes, e seguía sorrindo, e namentras traballaba, tarareaba cantigas galegas. Todos os que traballaban a seu carón, e ainda o suízo viúdo, querían casarse con ela. Rosa daba a todos mui boas palabras, e deixábase convidar ao Colón e a merendar patatas á inglesa.
Un día chegou á tenda un brigadier que se chamaba Borges, e era home con muito mando, e andaba o máis do tempo a cabalo, vixiando as avenidas da capital. Unha sociedade italiana agasallárao cun fermoso reló, pro cando o brigadier Borges quixo poñelo en hora e darlle corda, resultou que o reló non andaba. O suízo viúdo doullo a Rosa pra que o reparara. E tras dúas horas de estudo do reló, Rosa díxolle ao patrón que aquel reló non estaba feito pra andar, que non tiña as pezas precisas. O suízo viúdo estudou tamén o reló, e tiña razón a Rosa: eran catro pezas cuadradas e unha especie de mecha todo o que tiña dentro. Chegou o brigadier a buscar o reló, e déronlle a noticia de que era un reló de trampa, todo apariencia, e que tal como estaba a ciencia da reloxería, que non podía andar. Que quizabes andivera cando viñeran outros adiantos, pro que no día en que estabamos que non, e que máis parecía burla. O brigadier saíu a cabalo a buscar aos italiáns do agasallo, pro nonos atopou. Ao día seguinte caíu do cabalo, cando saía a seguir a busca dos calabreses, e morreu dun ataque ao corazón. Co disgusto e a rabia.
Ninguén veu buscar o falso reló. Rosa seguía sorteira, e de vez en cando tomaba unha hora pra estudar a peza, que tiña unhas fermosas tapas, cunhas corzas en releve. Unha mañán, co reló na man, cheiroulle a queimado. Abriu o reló e estaba ardendo aquela mecha marela que tiña, e toda a maquinaria púxose ao roxo vivo. Rosa tirou o reló ao chan. O reló estoupou. Era un atentado contra o brigadier Borges, preparado polos italiáns, e que se produciu cun ano de retraso. Rosa saíu en xornais e revistas, e aparecéronlle muitos pretendentes. Ao fin, como sempre estaba pensando en volver a Noia ou a Betanzos, casou cun piloto mercante. pro resultou que o piloto non quería seguir navegando, que o que quería era exercer o oficio de reloxeiro. O suízo viúdo meteuno na súa tenda. Así é a vida.
SUSO DE TORO
Trece badaladas
Edicións Xeráis de Galicia
1ª edición: marzo 2002
ISBN: 84-8302-788-7
Deseño da cuberta: Miguel Vigo
Ilustración de portada: Manuel G. Vicente
SUSO DE TORO (Santiago, 1956), guionista para televisión e colaborador habitual de prensa e radio, publicou en galego máis de vinte libros de narrativa, teatro e ensaio. A súa obra foi traducida a varias linguas, sendo obxecto de estudio en diversas universidades europeas. Entre os seus títulos, destacan a obra de teatro Unha rosa é unha rosa (1997) e os libros de narrativa Caixón desastre (1983); Polaroid (1986); Land Rover (1988); Ambulancia (1990); Tic-Tac (1993), Premio da Crítica Española; A sombra cazadora (1994); Conta saldada (1996); Calzados Lola (1997), Premio Blanco Amor; Círculo (1998); Non volvas (2000), Premio da Crítica Española; e Trece badaladas (2002). Escribiu, tamén, libros de xornalismo e ensaio como Parado na tormenta (1996), Eterno retorno (1996), O país da brétema (2000) e A carreira do salmón (2001)
Se queres ver os debuxos que nos están enviando para ilustrar os relatos podes entrar neste enlace
https://sites.google.com/site/materiaisdoedlg2/cunqueiro-ilustracions
ou ben no cabeceiro da revista
-¿Como vai o mundo?
Este foi o comezo das longas conversas que durante varios meses mantiveron Alberte e o seu cabalo. Falaban, según Alberte, de política, das contribucións, de cómo foran os precios na derradeira feira de Noia, e de vodas e de difuntos. Un día o cabalo díxolle a Alberte que non lle non gustaba que lle chamasen Moro, e que millor sería que lle buscase un nome máis decente, aínda que fose francés. Alberte consultou cun mestre de Muros, mui amigo de seu, e este díxolle que lle chamase ao seu Moro simplemente como lle chaman aos cabalos en Francia. Que lle chamase Cheval. Ao cabalo pareceulle ben, aínda que murmuraba que quizabes ao nome deberan seguir dous apelidos. Por consello do cabalo, Alberte foille decindo aos veciños que o seu cruzado de percherón e mourisco, xa non se chamaba Moro senón Cheval, e que fixesen o favor de tomar nota do cambio. A todos os efectos, decía Cheval.
Pasando os meses, Cheval íbase amosando mui vivo de xenio, celábase de que Alberte falase coa xente sin estar el diante, de que lle asubiase ao can Tirol, e de que lese o xornal en voz alta á muller, que non sabía ler.
-¡Dabondo fas con durmir con ela! –comentaba Cheval disgustado.
Iba cumplirse un ano dende a primeira conversa de Alberte co seu cabalo, cando un mediodía, regresando os dous amigos do muíño, carregada a besta con dous sacos de fariña e outro de farelo, Cheval parouse na ponte, e díxolle a Alberte con voz grave:
-Vai facer un ano que nos falamos, e si queres que sigamos comentando o mundo, tes que prometerme que de agora en diante soio vas falar comigo ¡Despois de todo son o único cabalo da provincia que fala co amo! E non me fío da túa palabra, que máis dunha vez xa che escoitei contar algunha mentira. Tes que facer un documento. ¡Si nono fas, calo pra sempre!
A Alberte non lle non parecía nada doado o consultar este asunto cun avogado. O avogado seguro que o tomaba por tolo si entraba no seu despacho explicándolle que falaba co seu cabalo Cheval, e que este quería un escrito no que Alberte declarase que soio falaría con el, e que se entendese por señas co resto dos galegos. Foi Alberte a Muros visitar ao seu amigo o mestre. Este díxolle que escribira calquer cousa nun papel de barba, que era seguro que Cheval non sabía ler.
-¿Quen sabe que non sabe ler? -insistía Alberte.
O mestre, en papel selado de tres pesetas, escribiu unha declaración xurada na que Alberte se comprometía a non falar coa xente si non era con permiso do seu cabalo Cheval, denantes conocido por Moro,.. Firmou e rubricou Alberte Merlo… Cando chegou á casa co documento e llo amosou ao cabalo, este fixo que llo lera por dúas veces.
-¡Mui benl ¡Agora tes que levalo ao Rexistro!
Alberte quedouse coa boca aberta mirando pra Cheval.
-¡Ao Rexistrol ¡Conozo o procedemento! Lémbrate que denantes de ser o teu cabalo fun o cabalo do procurador Abeledo.
Un procurador famoso, do que se decía que tiña na memoria o Código das Argalladas… Alberte anda agora coa declaración xurada na man, sube e baixa polos camiños, séntase nese chanto ou arrímase a aquel carballo, pensando sempre no choio, sin saber qué facer, si ir ao Rexistro de Noia ou non… E mentras, o cabalo non lle fala e olla pra el de esguello.