O dÃa 1 de abril á media mañá saÃmos de Peniche para Lisboa en autobús. Chegamos ó medio dÃa e comezamos a nosa visita exprés pola capital, que durou algo máis de 24 horas.
Esta é a crónica da viaxe a Peniche-Lisboa nos dÃas 31 de marzo, 1 e 2 de abril. Comezaremos falándovos de Peniche xa que foi a nosa primeira parada en Portugal.
O pasado mércores 15 de abril realizamos unha excursión á capital galega os alumnos que formamos parte do Equipo de Normalización LingüÃstica e do Club de Lectura.
A nosa lingua, esta cousa antiga, o remol daquel lume que ardeu ben vivo no tempo dos reis e dos trovadores e que lle deu a palabra a millóns de persoas nesta costa peninsular e nas costas do Brasil e África. A nosa lingua, estas palabras que foron libres na República, que foron bravas contra o franquismo, que foron mansas e alimenticias como o forno do pan da casa dos avós. A nosa lingua, que nos fai "Nós", chegou a nós pola nosa debilidade.
Non foi a resistencia do pobo galego, non foron os dirixentes da nación galega -que nunca tivemos-, o galego chegou a nós históricamente vivo debido ao atraso da Galiza. Foi o abandono no que viviu unha Galiza encerrada dentro da España, que tiña as súas comunicacións por mar sometidas ás necesidades da Coroa española, que ficou separada do seu sur, Portugal, e incomunicada coa meseta sen ferrocarril axeitado e sen estradas dignas. O galego chegounos como un resto histórico que perviviu nas clases sociais iletradas e que fixo soñar aos intelectuais rexeneracionistas cun país propio e digno. A realidade histórica a mediados do século XX eran xa catro provincias, o soño chamábase "Galicia" ou "Galiza". Ese soño recreouse, unha vez máis, e chegou á miña xeración a través daqueles libros escasos e ventureiros, que andaban como unha cousa estraña por algún curruncho dalgunhas librarías. A existencia daqueles libros obrigou a plantexarnos un problema ético aos mociños que queriamos ser escritores: tiñamos que ser leais a esa esperanza tan desesperada, a ese compromiso que insistía e insistía en existir. A nosa escrita debía ser en galego. E por iso estamos agora aquí.
A vida vaise vivindo, tamén polo país pasan os anos, os períodos. O galego xa non é lingua de pobres e iletrados, eses falan castelán. E de quen é lingua realmente? Tras a morte de Franco a sorte histórica do galego estaba nas mans da democracia, que para nós é o autogoberno galego, a autonomía. Tiñan de ser os gobernos galegos quen garantisen a existencia da lingua. Xa vimos o que foron os anos na Xunta da dereita, un paternalismo que encubriu a morte lenta. A pasada Xunta bipartita foi o que foi, a frustración da esperanza, e agora chegou a hora da verdade, veu o matador do galego. Acabaron as cerimonias, acabouse o paternalismo, o matachín é práctico e pragmático, vén coa cuadrilla acabar de vez coa lingua galega. Morra o conto, di. Nin Galiza nin Galicia, catro provincias abóndanlle. Para a nosa desesperación. Fannos desesperados novamente, entregar a vida a un soño é gañar a desesperación.
Hoxe, xoves 30 de abril, tivemos a honra de contar con Yolanda Castaño no noso IES para falarnos da poesía galega actual.
Cunha presentación sinxela, definindo que non todos os escritores teñen barba e son vellos, comeza a súa charla, falando dos seus primeiros escritos, feitos sendo aínda unha nena pequena.
De entre todos os libros que nos mandaron ler os profes de galego un dos que máis nos chamou a atención foi “Resistencia” de Rosa Aneiros. Está ambientado na ditadura de Salazar en Portugal, nárrase a historia de amor entre dúas persoas que loitan contra a ditadura. Despois de ler este libro no que aparecían diversos lugares do noso país veciño, Portugal quedounos a curiosidade de saber algo máis sobre eles. A continuación amosarémosvos información dalgúns sitios mencionados no libro que nos chamaron á atención.
O catalán, con máis de sete millóns de falantes en catro estados europeos, é a lingua oficial en Andorra e é cooficial co español en Cataluña, Illas Baleares e Valencia, e co italiano e co sardo en Alguer. Tamén se fala no leste de Aragón, en Murcia e no Rosellón francés. O catalán posúe unha rica tradición literaria dende a Idade Media. Ademais, o seu goberno realizou unha activa política lingüística mediante tres leis de normalización da lingua: a de Cataluña (abril de 1983, pero substituída pola Lei de política lingüística en xaneiro de 1998), a das Illas Baleares (xuño de 1986), e unha Lei sobre o uso e ensino do valenciano (novembro de 1983). Debido aos dous factores anteriormente citados, o catalán participa en todos as funcións da vida social. Tamén se leva a cabo un programa educativo de inmersión lingüística no cal se dan todas as materias en catalán agás lingua e literatura castelá.
Hai seiscentas mil persoas que falan éuscaro. Dita lingua é cooficial co español no País Vasco e no norte de Navarra. Tamén se fala no País Vasco francés (Irrapalde). Aprobouse a lei de normalización da lingua de Euskadi en novembro de 1982 e a Lei Foral do vascuense de Navarra en decembro de 1986. Grazas a isto, a política lingüística do goberno vasco conseguiu incrementar o número de falantes e aumentar a producción literaria, así como tamén o emprego do éuscaro en todos os ámbitos, usos e funcións. Porén, a singularidade desta lingua e a súa distancia lingüística co resto das linguas da Península provoca problemas de adquisición da competencia tanto activa como pasiva. Como consecuencia, lévase a cabo un proceso de euscaldunización de toda a poboación, é dicir, que todos os habitantes do territorio vasco sexan capaces de entender e falar a lingua propia. Conforme a isto, o sistema escolar permite escoller entre tres posibles modelos: o primeiro comprende un 80% de materias en castelán e un 20% en éuscaro, no segundo o éuscaro emprégase na metade das materias e o terceiro modelo dispón todas as materias en éuscaro agás lingua e literatura castelá. A preferencia cada vez maior polo modelo tres constata a progresiva recuperación do éuscaro en Euskadi, sobre todo entre a xente nova, grazas á súa política lingüística.
O aragonés conta cuns quince mil falantes nos Pireneos. Fálase no norte da provincia de Huesca e en Aragón. Non é cooficial en ningún destes territorios, máis ben fálase de “protección” das “linguas e modalidades lingüísticas propias”. Aínda que o proceso de castelanización está moi acentuado, na década de 1970 comezaron a xurdir movementos en defensa do aragonés, en torno ao Consello d’a Fabla Aragonesa. Hoxe existe unha gramática e varios dicionarios bilingües. De feito, en 1987 aprobáronse as Normas gráficas de l’aragonés. Dende 1997 impártense clases desta lingua no ensino oficial en Jaca, Biescas, Ainsa e Benasque.
En canto á variante do gascón, o aranés, é falado por sete mil persoas no Valle d’Arán, onde é cooficial xunto co español e o catalán. Esta lingua está integrada no sistema educativo e goza de moita vitalidade.
Por último, calcúlase que en Asturias falan de cen a catrocentas cincuenta mil persoas o astur-leonés. Tamén empregan dita lingua no norte e noroeste de León, así como na Seabra zamorana. Non é cooficial co español en ningún destes lugares, perdendo progresivamente falantes e reducíndose os seus ámbitos de uso. Ademais, no ensino só existe a posibilidade de estudar o ástur-leonés como materia optativa a partir de terceiro de primaria e nos medios de comunicación apenas ten presenza. Non obstante en 1980 creouse a Academia de la Llingua Asturiana, que elaborou unha normativa ortográfica.
Todos estes casos mostran o afán e os esforzos dos habitantes e dos gobernos de cada comunidade de España por preservar e aumentar o uso e o entendemento das súas linguas. No noso caso tamén é necesario que todos contribuamos en Galicia por normalizar a nosa lingua e deter o proceso de desgaleguización.
A revoluçao dos cravos é o nome dado ó golpe de estado militar que derrubou, nun só día e de forma bastante pacífica, ó goberno de Marcelo Caetano, que era o substituto do ditador Salazar. Isto foi en 1974.